Sunday, May 17, 2015

RINNA CHUNGCHANG A BIBLE CHANG TANGKAI TE


*Tin, rinna hi thil beiseite awm ngeia hriatna, thil hmuh lohte hriatfiahna a ni. (Hebrai 11:1)

*Rinna avanga khawngaihnaa chhandam in ni; nangmahni thawh chhuah a ni lo va, Pathian thilpek a ni. (Ephesi 2:8)

*Chutiang bawkin rinna chu thiltih nei lovin amah chauhvin a awm chuan thi a ni. (Jakoba 2:17)

*Kan Pathian leh Pa hmaah chuan rin avanga in thiltihzia te, hmangaih avanga in thawh rimzia te, kan Lalpa Isua Krista beisei avanga in chhelzia te kha theihnghilh lova hre rengin, kan tawngtainaahte chuan in hming lamin, nangmahni zawng zawng avangin Pathian hnenah lawmthu kan hril fo thin a ni. (I Thessolonika 1:2-3)

*Nimahsela, rinna lovin ama lawmzawng mi nih rual a ni lo; Pathian hnena lo kal chuanin, ani chu a awm tih leh zawngtute hnena lawmman pek hmang a ni tih rin tur a ni. (Hebrai 11:6)

*Chutichuan rinna chu hriatna avangin a lo awm thin a, tin, hriatna chu Krista thu avangin a lo awm. (Rom 10:17)

*Nimahsela, thli tleh chu a hmuhin a hlau va; tin, a pil dawn a, "Lalpa, mi chhandam rawh," tiin a au ta a. Tin, Isuan a ban ta nghal a, amah chu a chelh a, a hnenah, "Nang rin tlem, engah nge i rinhlelh le?" a ti a. (Matthaia 14:30-31)  

Tuesday, May 5, 2015

Thu Chawhchawrawi

Kan C.U Titi Editor ten tun tum Issue a thuziak tur hian karhmasa lam daih tawh khan min sawm a, mahse, keimah ah hian thu han ziah mai tur avang em em si a ni. A thupui ber tur vuah tur pawh ka hre lo a, ti hian ‘Chawhchawrawi’ ka vuah ta ngawt a, a rem rem kan vawmkhawm dawn a ni. 

Chawhchawrawi thawhkhatna: Tun academic session chhung atana C.U Titi chhuak hnuhnungber tur a nih avang hian a no zawng a ngaihtuah chuan a lunglenthlak nghal em em bawk.  Kha leh chen he campus ah hian kan lo awmho a, kan dam ang a, kan zirlai te kan zawh chuan kan darh sung tawh mai dawn a ni. Achang chuan kan infiam bawrh bawrh a, a chang leh kan han inkhak zauh chang te pawh a awm. Thil tha zawk nia kan hriat te kan inhrilh tlang a, a chang leh kan lunglenna lam thu te pawh kan inhrilh tlang thin a nih hi. Nakin a lo ni ang a, kan inhmuh leh meuh chuan “Enge I tih tak?”, “Khawnge I awm tak?”, “I la nei bik lo a mi?” te pawh kan inzawt fo in a rinawm. He kan awmho chhung a kan nun nuam tak a hi engtikni ah emaw chuan kan la hrechhuak fo ang a, chung hunah chuan “Nunhlui ngaihawm” tih a lo ni tawh ang.

Chawhchawrawi thawhhnihna:  Hmanni lawk khan Mizoram hmar lamah MLA leh police te chu helpawl ten lo lambun in nunna hial an la a, social networking site leh internet site hrang hrang ah te ngaihdan hrang hrang hmuhtur a tam phah hle. Kha thil thleng kha a demawm tak zet a ni. Engvang in nge hetiang thil hi a thlen leh mai thin tih rilru ah a lo awm ve thin. Nita ber a lang chu kan tun dinhmun a kan lungawiloh vang hi a chhan bulpui ber te zing a mi a ni ngei ang. Kan ram sorkar inrelbawl dan te ngun tak a chhut hian UT/State kan nih tirh ata tawh hmasawnna hi rampum ah a kal  ruallo deuh thin a ni. Mizoram bik thlir hian ramri hnaih leh hmun kilkhawr lamah zel lungawilohna  a tam a, sorkar in hma a lakna pawh duh thu asam lo zawk zel ti ila kan sawi sual lo mai thei. Heng lai a kan awmna ramah pawh Naxalite te an awm ang hian, kan ramlamah pawh mi thenkhat chuan lungawilohna lantir nan silai nen hma an la mek a nih hi. Hman atang tawh khan ram pumah rualkhai takin sorkar hian hmasawnna hi kalpui ni sela chuan heng em em a thleng lo mai thei a ni. Keini ho pawh hi heti zat awm ve ta chu engtikni ah emaw chuan sorkar hna sang leh ram rorelna khawl kaihruaitu ah te pawh kan la awm ve mai thei. Rualkhai taka hmasawnna kalpui a nih chuan ram mipui te zingah a ram laili leh ram hla zawk ah pawh vui leh vaina awm te hi ngaihpawimawh a tul tih kan hriat reng a tha fo awm e.

Chawhchawrawi thawhthumna: Mizo hnahthlak te hi hnam/chi peng hrang hrang kan ni a, mahni chi peng leh hnam bil thil te humhalh leh chhawmnun zel hi kan tih tur theuh a ni. Mahse, kan intih bil lutuk tumna lamah hian midang te nen a kan chen hona ah hian ser leh hlet a siam ve thei fo mai.  Kan ramah hian tu tan pawh ngaihtuah na a kan chhut tel fo thin tur chu mahni chauh in kan cheng lo a, midang te nen kan cheng ho a ni tih hi a ni. A saptawng takin “Plural society” ah kan cheng a, khawvel a awm chhung hi chuan hei hi a tawp dawn lo a ni. Chutiang a nih si chuan, a tam zawkin a tlem zawk te chhawmdawl a ngaihsak te, a tlem zawkin a tam zawk te lakah pawh tharum hmang lo leh a inti bing zawng a hmala lo a inbiakremna dawhkan hmang a lungawilohna sawi chhuah te hi chindan ah nei thin zel ila, kan ram ah hian remna leh muanna hi a awm chho thei zelin a rinawm.

Chawhchawrawi thawhlina:  He kan chawhchawrawi hi lehkhabu lar tak Amartya Sen ziah ‘Identity and Violence (The Illusion of Destiny)’ chapter hnihna tawp lama a ziah lan Rabindranath Tagore a thawnthu ziah ‘Gora’ chungchang hian khar dawn ila.  Gora chu mi rothap leh duhfir tak Hindu sakhaw kulmuk tak a kalpui duh mi a ni. Amah hrechiang apiang in a duhfir zia leh Hindu sakhaw khermai tak ang thlap a thil kalpui duh mi a nih zia an sawi huai huai thin a ni. Mahse, nikhat chu Gora chu a nu in a nihna tak tak a hrilh ta a, amah chu Hindu nu leh pa kara a lo piang nilo in Irish nupa in an thihsan avanga an enkawl seilen tak a nih thu a hrilh a. A thil hriat chuan a rilru ah nasa takin a nghawng a, a nihna takah chuan ramdang mi ni tur mahse a nu leh pa boral san a nih avanga India a seilian amah enkawltu nu leh pa te Hindu annih avanga chauh a Hindu lo ni tih a inhrechhuak ta a ni. Hindu identity vawnhim tum a nasa tak a beih thin chu a ngaihtuah nawn ta tlut tlut a,  atawpah chuan Hindu te tan chauh hmalak a tumna thin chu tihian a ngaihtuah ta a.  Khawvel ah hian Hindu ang chauh nilo in “mihring pakhat” chauh zawk a ni a, Hindu tan chauh nilo sakhaw dang betu zawng zawng tan pawh thil tha tih chu a tih tur niin a hrethiam ta a ni. Chutiang deuh chuan he ‘plural society’ ah hian midang te nen a chen hona kawngah mahni chauh a khawsa lo a midang te pawh kan va hriatthiam zel chuan kan buaina tam tak hi chu a sutkian theih in a rinawm.

(He thuziak hi Mizo Post Graduate Students' Union, University of Hyderabad kartin chanchinbu 'C.U TITI' a chhuah tur a ka ziak a ni.)


Mizo hlaphuah thiam Laltanpuia (Sialsuk) chanchin


Sialsuk thlanmual a a thlan ah ti hian a in ziak a:
LALTANPUIA KUM-83
Pian ni :16 June 1915
Thih ni :8 April 1997
HLA PHUAH THIAM HMINGTHANG
Khuarel leh hringnun duhawmna chawi vul a; Zoram zalen hun nghaktu chu, a zaihla Zofate thinlungah cham reng mah se, a lei taksa chu hetah hian a zal
 Phuntu : Mizo Mipuite
Phun ni: 7 December 2012
Mizo fate zing a hlaphuah thiam kan neih te zing ami Pu Laltanpuia (Mi thenkhatin 'Sialsuk Laltanpuia' an tih thin) hi kum 1915 June ni 16 khan Sialsuk khua, Mizoram ah a lo piang a. Hrangchina (Chhakchhuak) leh Kapkungi (Ralte Siakeng) te fa 11 zinga a upa lam, a pathumna a ni. Amah hi palian inkhaithli thlerh thlawrh, pian tha tak, tlangval awmkhau leh hmeltha 5'10ft a sang a ni. Kutthem thiam tak leh hna uluk tak, hnang deh thiam tak, pa zaidam leh nelawm tak a ni. Pa zakzuk leh tawng tam lo, inngaitlawm em em leh dam dup mai a ni. Lehkhabu leh chanchinbu a chhiar peih em avangin eng thu leh hla pawh sawipui theih khawpa hriatna zau a ni a, cho chhuah tawh vek chuan kawm nuam tak leh tawng duh tak a ni.

Pu Laltanpuia te unau hi an mahni tawk a 'talent' nei tha tak anni a, hlaphuahthiam Romani te, ziakmi James Dokhuma te, mo lawmna hlafiam lar tak "Chheih raw khah, a lawi dawn e' tih phuah tu Lalngaihdami te, a hunlai a Aizawl nu lar leh tun thleng pawh a miten a chanchin an la sawi fo thin Darawtlovi (Darawti tia hriatlar) te anni hlawm. Tin, an unau zingah hian Thanghnuna chuan 1951 khan Asiam Games, New Delhi ah India aiawh in feikhawh (Javelin throw) ah a chhuak a, a ni hi Mizo zing a Asian Games a tel hmasaber ni hriat a ni.

Kum 1944 khan 'Zatlang lawi ang' tih hla lungrun zet a phuah chhan Sialsuk nula Rotluangi nen an innei a fa pahnih- Chuhthangi leh Laltinthanga an nei a, tu leh tuchhuan 20 chuang an nei a ni. A nupui Rotluangi hian November ni 28, 1982 ah a boral san a ni.

A hlaphuah zingah Zoramin vawiin thleng a kan la hriat lar zual deuh chu "Kan ram hi kan ram a ni" tih leh "I am dung ang" tih hla hi a ni awm e. "I am dun ang" tih hla hi "Aw Sialkhawpui" ti a hriat lar a ni a, tin, "Kan ram hi kan ram a ni" tih hla pawh hi a sa lartu pakhatin "Zoram hi kan ram a ni" ti a lo sak(sual) palh vang in a phuahdan tak aiin a dik hlel zawk hi hriat lar a ni ta hlauh zawk a ni. Tlar thum zai/hla chhiar tellovin Pu Laltanpuia hian hla 40 vel a phuah a ni. Pu Laltanpuia hla phuah te hi tunlaiin sak lar tawh loh tam tak awm mahse zirlaibu lamah pawl hniam atanga University thlengin Mizo thu leh hla lamah telh a la ni reng a ni.

Kum 1934, May ni 27 (Pathianni) khan a hlaphuah hmasak ber chu sap hla 'Dearest song' thluk hmangin a phuah a,  kum 1935 khan a ma irawm chhuak liau liau in "Zatlang lawi ang sakhming khuavela thang tur hi, Chham ang zal reng ila rianghlei ka chantawk..." tih chu a phuah chhuak a, chu chu lengzem hla a sap hla rim nam lo Mizo thluk leh hla a phuah hmasak ber ni a hriat a ni. Tin, Mizo zing ah lengzem hla phuah kawngah hian Pu Durra Chawngthu tih loah chuan Pu Laltanpuia hi a hmasaber ah ngaih a ni bawk.

Pu Laltanpuia hlaphuah te hi a tam zawk chu a nupui neih hnu kum 1955 hnu lam a mi deuh vek a ni. Hla  lam a a kut a hmui zual lai hian a nau kaihhruai thin te nen 'Awmhar Champion' pawl an indin a, chuta tel te chu "Berhvate" tiin an in sawi thin a ni. A hla phuah zingah hian lengzem, hla lenglawng leh kaihlek hla te chu kan hriat lar ber ber te an ni mai a, Vanram ngaih hla leh mitthi sunna hla pawh a phuah nual bawk a ni. Chawplehchilh a thlar thum zai/hla a phuah chhuak mai thei te hi amah hrechiangtu ten  'mi bik' a nih zia lantir tu a ni an ti fo thin a ni.

Amah Pu Tanpuia hi khawtlang lunglen la na em em mai a ni a, an kawmchhak tlang Chaihte tlang ah khua a chuan a, chu tlang atang chuan a hla tam zawk pawh hi a lo piang chhuak thin a ni. Ram leh hnam hmangaihtu, Zofate zalen hun tur nghakhlel em em tu a ni a, chu chu a hlaphuah leh ama nunah pawh langsar takin a hriat theih a ni.A hla phuah hnuhnun ber  ni a hriat chu, a fapa Laltinthanga fa hming koh, Lalchhawnkimi November ni 29, 1994  a boral sun nan a, hemi kum vek December thla a "Mamte, ka ui em che" tih a phuah chu a ni.

Mi lungleng leh Zoram hi ke a dinchhuah hun tur nghakhlel em em tu, 'Lungrual na hi ram leh hnam tan himna kulhpui ber a lo ni" titu Pu Laltanpuia chu kum 1997 April ni 8 khan Mizoram Upa Pawl Sialsuk Unit ten intihhlimna hun an hmanna tur a telve tur a chhuak chu  natlawk pawh awm chuang lovin an in awmna  Chaite tlang pang leh lamah chatuan mi ni tawh turin khawvel a chhuahsan hlen ta a ni. (A thih dan chanchin hi http://azararalte.blogspot.in/2015/01/i-zun-leng-ngaih-kei-zawng-parte-ral.html ah chhiar theih a ni e.) A thih hian kum 83 mi a ni a, a thih ni tuk April ni 9, 1997 ah Sialsuk thlanmual ah vui liam a ni ta a ni.

 Source: Laltanpuia thu leh hla zirhona, Published by Laltanpuia Lungphun Committee 2012, Printed by Zorin Compugraphics, Aizawl.


Pu Laltanpuia hla phuah - Kan ram hi kan ram a ni

 
 Pu Laltanpuia hla phuah - Aw Sialkhawpui
Pu Laltanpuia hlaphuah - Sialsuk khaw kan hla

Dt.7.12.2012 khan Pu Laltanpuia hriatrengna lungphun hi Sialsuk Community Hall ah ropui takin neih a ni.


HRINGNUN ZIRLAI: HMEICHHE PAKHAT SA SEMCHHUAHNA HMUNA THAWK CHU

Ni khat chu hmeichhe pakhat sa semchhuahna hmuna thawk hi, a hna thawh tur a thawh zawh hnu chuan sa dahthatna/dahvawhna pindanah chuan va e...